Türk futbolunun en çok tartışılan alanlarından biri hakemlik. Son dönemde alınan kararlar, uygulanan yeni sistemler ve gündeme gelen projelerle birlikte Merkez Hakem Kurulu’nun (MHK) çalışmaları her zamankinden daha fazla merak ediliyor. Biz de futbol kamuoyunun merak ettiği soruları yöneltmek, hakemliğin bugünü ve geleceğini konuşmak üzere MHK Başkanı Dr. Ferhat Gündoğdu ile bir röportaj gerçekleştirdik. Açık yüreklilikle sorularımızı yanıtlayan Başkan, hakem camiasına dair önemli değerlendirmelerde bulundu.
Ercan Durna: Sayın başkan, röportaj teklifimizi kabul ettiğiniz için size teşekkür ediyoruz.
Dr. Ferhat Gündoğdu: Öncelikle bütün hakemlerimize, gözlemcilerimize ve futbol paydaşlarımıza 2025 -2026 futbol sezonunun hayırlı ve uğurlu olmasını diliyorum. Umarım bu yıl bütün arkadaşlarım hayallerine biraz daha yaklaştığı bir yıl olur.
Hakemin Sesi ve sevgili Ercan hocam sizin röportaj teklifinizi kıramadım çünkü yıllardır camiamıza nasıl hizmet ettiğinizi, hakemliğin daha iyi yerlere gelmesi için nasıl çabaladığına bizzat şahit olanlardan birisiyim.
Ve haber portalınızla hakem camiasına olumlu ve destekleyici ve geliştirici mesajlar bilgiler aktarmaya çalıştığınız için de böylesine kafa karıştırıcı yanlış bilgilerin dolandığı ortamda yaptığınız işin ne kadar değerli olduğunu kıymetini bilenlerdenim. Sayfalarınızda yer ayırdığınız için ben teşekkür ediyorum.
Ercan Durna: Göreve geldiğiniz andan itibaren MHK Başkanı olarak en öncelikli hedefiniz neydi?
Dr. Ferhat Gündoğdu: MHK başkanı olarak en öncelikli hedefim, göreve başladığımdan beri en ücra köşedeki hakem arkadaşımızla, bütün imkânlara kolayca ulaşabilen hakem arkadaşların arasındaki farkı kapatmak oldu.
Yine başka bir önceliğim rekabeti arttırarak daha fazla arkadaşın kendisine şans bulma ortamını yaratabilmek.
Dezavantajlı grup olarak görülen grupların kişilerin ve lokasyonların bu fırsat eşitsizliğini azaltarak görevim süresince sistemi desteklemeyi hedefledim.
MHK, Hakem Gelişim Departmanındaki yabancı hocalarımız ve hakem işlerinde çalışan bütün arkadaşlarla aynı hedefte birleştiğimiz için çok mutluyum.
HERKES TARAFINDAN KABUL GÖRECEK BİR TALİMAT HAZIRLADIK!
Ercan Durna: Hakemlik sistemine getirmek istediğiniz en temel değişiklik neydi?
Dr. Ferhat Gündoğdu:Hakemlik sistemine getirmek istediğimiz en temel değişiklik herkes tarafından makul seviyede kabul görecek bir talimatın uzun süreli değişmeyecek şekildekullanılması, özellikle performans ölçütlerinin kolay kolay değiştirilememesi, tecrübeye dayalı sistem olduğu kadar genç ve yetenekli hakemlerin de kolayca tespit edilebileceği sistemin yerleşmesi ve sürdürülebilir olması.
Ercan Durna: Göreve başladığınızda Türk hakemliğinin en büyük sorunu neydi sizce?
TÜRK HAKEMLİĞİNİN EN BÜYÜK SORUNU GÜVEN
Dr. Ferhat Gündoğdu: Göreve başladığımda Türk hakemliğindeki en büyük sorun bence güven sorunu değişmeyen kadrolar ve değişimle ilgili hakemlerimizin umutların olmaması en büyük sorun olarak görmemekteydik. Bu konudaki değişimleri adım adım takip etmek için paydaşlarımıza yönelik anket uygulamalarına ağırlık vereceğiz. Böylelikle değişimi izleyip hakem arkadaşlarımızla paylaşacağız.
Ercan Durna: Türkiye’de hakem performansı sizce nasıl ölçülmeli ve puanlanmalı?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Hakem performansının ölçülmesi ve takip edilmesi ile ilgili pek çok öneri getirilebilir. Pek çok ülkenin uyguladığı ve UEFA’nın da belirttiği kriterler uygulanabilir. Bizim de üzerinde çalıştığımız bir kriterler listesi var ve uyguluyoruz bunların her birinin fayda ve mahsurları vardır ve tartışılabilir. Önemli olan bunun şeffaf ve sürdürülebilir olması. Bizim de hedeflerimizden biri buydu bu yıl mümkün olduğu kadar bu konuda aşama kaydedeceğiz. Yeni yayınlanacak hakemlik talimatında bütün bu konuları içerecek ve değişmeyecek performans kriterleri orada yer alacak.
HER KARARIN VAR’A BIRAKILMASI OLUMSUZ BİR DURUM
Ercan Durna: VAR sisteminin hayat geçirilmesiyle birlikte hakemlerin sorumluluğu azaldı mı, arttı mı?
Dr. Ferhat Gündoğdu: VAR sistemi ile beraber hakemlerin sorumluluklarının azaldığı gibi gözükse de aslında özellikle liderlik sorumluluklarında artış oldu.
Bunu şöyle ifade edeyim; Teknoloji ile kararların VAR bırakılması normal bir durum gibi algılanması hakemin ve hakemliğin geleceği için olumsuz bir durum. Bu algı iki yönlü; sahadaki hakem açısından ve izleyici açısından. Hakem kararlarını VAR a bırakınca yetenekleri ve güvenirliği azalıyor ve yıpranıyor, öbür tarafta seyirci en doğru kararın -özellikle kendi lehine olanların- verilmesini bekliyor. Bu noktadaki çıkmazı yönetmek öncelikle hakeme ve biz yöneticilere düşüyor.
Başka bir deyişle VAR teknolojisinin varlığıyla kararlarını sahada kendisinin vermesi gerektiği kararları VAR’a bırakıyor olması hakemin sahadaki liderliğini ve konumunu sorgulatır hale geldi.
Şimdi tekrar bu gelişimlerden sonra hakemin otoritesini ve liderliğini fabrika ayarlarına döndürmeye çalışılıyor ki bizim de en öncelikli çabalarımız bu.
Bu anlamda şuandan itibaren aslında hakemlerin sahadaki sorumluluğu daha fazla yani tekrar hakemin VAR yokmuş gibi maç yönetmesini hatırlaması ve bu yönde maç yönetmesi çok önemli.
HAKEMLERİN PSİKOLOJİK OLARAK MAÇA HAZIRLANMASI KAÇINILMAZ!
Ercan Durna: Hakemlerin maçlara psikolojik olarak hazırlanması için bir destek sisteminiz var mı?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Hakemlerin psikolojik olarak maça hazırlanmasıyla ilgili bir çalışmamız var. Mevcut danışmanlarımızdan bu anlamda da faydalanıyoruz ancak bu yeterli değil bireysel olarak destek aldığımız sahalarında çok yetkin iki tane spor psikoloğumuz var. Hizmet alımı şeklinde zaman zaman kendilerinden faydalanmaya başladık ancak bunlar özel konu olduğu için kimler ve kimlerle olduğu konusunda sınırlı bilgi paylaşıyoruz.
Bunu maç öncesi, maç sonu ve tüm hayatına yayacak şekilde planlıyoruz. Desteğin, grup halinde değil de bireysel olması ve hakemdeki gelişimi ve değişimi takip edecek bir şekilde sürdürülmesi yönünde bir çalışmamız var ve devam ediyor.
TÜRK HAKEMLİĞİNİN GELECEĞİ GENÇLERDE
Ercan Durna: Genç hakemlerin yetişmesi için özel bir projeniz var mı?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Genç hakemlerin yetişmesi biliyorsunuz önceliklerimizden ve çok önem verdiğimiz bir konu ki geçen yıl Süper Lig’de bu konuda bayağı yol aldık. 1. ligde de bu yıl bu konuda yol alacağımıza eminiz. Yaklaşık, kadroların üçte birine yakın ilaveler ve değişimler oldu yaş ortalamaları oldukça düştü.
Buradaki en büyük tehlike deneyimli arkadaşlarımızı her zaman moral ve fiziksel anlamda yüksek seviyede tutmak. Ancak bu şekilde bu arkadaşlarımızın hem de tecrübelerinden hem de gençlere liderlik yapmalarında faydalanabiliriz. Kısacası onlara çok ihtiyacımız var.
Onların motivasyonu çok değerli. Gençlerin kazandırılmasıyla birlikte tecrübeli arkadaşlarımızın da sistemden azami şekilde sistemin onlardan faydalanması için ideal karışımı sağlamak son derece zahmetli bir iş.
Sağ olsunlar, hem genç hem tecrübeli arkadaşların bu konuda çok anlayışlı ve sisteme destek veren yaklaşımları var.
Bunu konuyu talimata da atfettik. Evet, belirli sürelerde beklenmesi ve daha sonra terfi listesine girmesi gerekiyor. Ancak yetenekli ve genç hakemlerin sistemde daha yukarı hızlıca ilerlemesini sağlayacak kısa yollarda yer alıyor. Bunu yayımlanacak talimatta göreceksiniz.
Bu şekilde bunun sürdürülebilir olmasını ve devamlı tecrübeli ve genç hakem karışımını belli oranda sistemde tutmayı hedefledik.
Bu konudaki diğer önemli bir konu ise havuz sisteminde yani ikinci ve üçüncü liglerde tecrübeli arkadaşlarımızın kendine Süper Lig ve birinci ligde kadro bulamayacağına dair bir atmosferden olumsuz etkilenmemesi çok üzerinde durduğumuz bir konu.
Nitekim bu yılki terfi listelerinde 35 yaşın üstünde terfi eden arkadaşımız da oldu bundan sonra da olacak çünkü o arkadaşlarımın da kendilerine bu kadroda yakalayabilecekleri yerler olması gerekiyor.
Ercan Durna: Hakem eğitimlerinde Avrupa’daki sistemlerden faydalandınız mı?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Hakemlerin eğitiminde Avrupa’daki sistemlerinden tamamıyla yararlanıyoruz çünkü eğitim sistemi biliyorsunuz Hakem Gelişim Direktörümüz Sayın Dr. Vitor Melo Pereira’nın yürüttüğü hakem gelişim departmanının sorumluluğunda.
Kendisi ve ekibi yıllardır uluslararası deneyimlere sahip olduğundan Avrupa’daki eğitim literatürünü hakemlik eğitim literatürünü ve koşullarını bizim üzerimizde uyguluyor ve bunlar talimatın içinde de yer alıyor.
Kendisi ve ekibinin bütün önerilerini öncelikle inceliyoruz ve ondan sonra hep birlikte karar vererek hakemlik adına faydalıysa uygulamaya başlıyoruz.
KADIN HAKEMLERİMİZE ÖNEM VERİYORUZ ONLARA ESKİ BİR FİFA KADIN YÖNETİCİ GETİRECEĞİZ
Ercan Durna: Kadın hakemlerin Türk futbolundaki yeri ve geleceği hakkında ne düşünüyorsunuz?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Kadın hakemler şu an kadroda çok az bir yer teşkil ediyorlar. Maalesef yıllardır süregelen bir eksiklikti.
Bunun üzerine çok gidiyoruz neredeyse kadronun %10’u bile değiller ama dikkat ederseniz görevde olduğum süre boyunca değişik illerden çok sayıda kadın hakemlerimizi klasmanlara kazandırdık ve erkek koşusunu koşan kadın hakemlerimiz de üst liglerde görev vermeye başladık.
Ayrıca VAR’da bir kadın hakem ekibi oluşturuyoruz. Bu devam edecek ve daha fazla Kadın hakemlerimizi sahalarda görmeye başlayacaksınız. Buradan kadın hakem kardeşlerimize çok çalışmalarını ısrarla öneriyorum.
Bu sistemi yürütmesi için eski bir kadın FIFA hakemimizi görevlendirdik. Kadın hakem projesini bizzat kendisi yürütecek yakında ismini duyuracağız bunu da Hakemin Sesi vasıtasıyla da duyurmuş olayım.
Kadın hakemlerimizin problemlerini ve ihtiyaçlarını en iyi anlayacak yöneticileri kendi içlerinden olmalı. Bu konuda çeşitli aşamalardan geçmiş sorunları ve çözümleri bilen birisi. Bu yönde kurduğumuz ekibin başarılı olacağından eminiz.
Ercan Durna: Türk hakemliğini Avrupa standartlarına taşımak için hangi adımları attınız?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Aslında tüm yaptığımız bu çalışmalar Türk hakemliğini Avrupa’daki konumunu daha ileri noktaya götürmek. Zaten üç yıllık bir plan yapmıştık. İkinci yılındayız geçen yıl FIFA’ya teklif ettiğimiz arkadaşlarımız çok genç bu yılda teklif edeceğimiz arkadaşlarımız da bu nitelikte olacaklar.
Dolayısıyla, neredeyse FIFA kadrosunda bundan üç veya dört yıl sonra elit hakem kadrolarına aday olabilecek çok sayıda hakemimiz olacak.
Ana hedefimiz: 2026- 2028-2030 ve 2032 Dünya ve Avrupa Şampiyonaları.
Avrupa’daki başarıyı üst seviye taşımak için bugün yaptığımız yatırımlar ve attığımız adımlar o zaman meyvelerini verecek.
2022 BİR BAŞLANGIÇTI VE İHTİYAÇ ÜZERİNE YAPILDI
Ercan Durna: 2022 yılında görevden alınan hakemlerle ilgili karar çok tartışıldı. O süreci bugün nasıl değerlendiriyorsunuz?
Dr. Ferhat Gündoğdu: 2022’yi değerlendirmeye gerek yok zaten kamuoyunun takdirinde. O bir başlangıçtı ihtiyacın üzerine yapılmıştı. Bunun üzerine koyarak hakemliğin ileriye taşınacağını hep birlikte göreceğiz. Geçen yılki değişimin ve gençlerin başarısı bunun en büyük göstergesidir.
Ercan Durna: Hakem puanlama sisteminde şeffaflık konusundaki eleştirilere ne diyorsunuz?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Hakem puanlama ve diğer bütün konularla ilgili şeffaflık konusunda eleştiriler olabilir ama hiçbir müessese de bu kadar işin içine müdahil olunan bir sektör yoktur. Ne kadar şeffaf olursanız daha fazlası isteniyor. Ben biraz bu konularda hakemin yani olaya taraf olan kişilerin tam şeffaflıkla bilgilendirilmesinin dışında diğer ayrıntıların tüm herkesle paylaşılmasını çok öncelikli görmüyorum.
Önemli olan hakemin gözlemcinin ve diğer bu konuda gözlem yapanların ve komitelerin yeterince birbirlerine şeffaf olması.
Ercan Durna: Kulüplerin hakemler ve kurul üzerindeki etkisi sizce ne düzeyde?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Kulüplerin doğrudan değil ama yazılı ve görsel basın yoluyla, sosyal medya yoluyla bir baskı ortamı yaratılmaya çalışıldığına şahit oluyoruz.
Hakemlerin bundan etkilenmemesi için mental olarak çok iyi bir hazırlık yapması gerekiyor. Yukarıda bahsettiğim desteklerin içerisinde bu konuda yer almaktadır.
TÜRK HAKEMLİĞİNİN KURTULUŞU TAM PROFESYONELLİKTEN GEÇİYOR
Ercan Durna: Türk Hakemliğinin geleceği için nasıl biz vizyon çizilmesini önerirsiniz?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Türk hakemliğinin gelişmesi için bence en önemli vizyon tam profesyonellikten geçiyor. Buradaki bahsettiğim konu hakemlik ve Hakemin profesyonel olması değil hakemliğin saha içi ve saha dışında bireysel olarak kendini yönetmesi ve hakemlik sisteminin profesyonel yaklaşımlarla yönetilmesini kastetmekteyiz.
Ercan Durna: MHK yapısında kalıcı bir reform için bir öneriniz var mı?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Bunun için şu an gündemde olan Süper Lig ve birinci lig için şirketleşme modeli çok iyi bir çözüm olacaktır. Şu anki yatırımlarımızı da bunun üzerine yapmaktayız.
Bu kapsamda MHK’nın yapısında da bazı değişiklikler olacağını düşünüyorum.
Ercan Durna: Yeni hakemlik sistemi hakkındaki düşünceleriniz nelerdir?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Ben görevde olduğum sürece eğitim, performans ölçümü ve atama gibi üç önemli faktörün birbirini destekleyecek biçimde çalışmasına dikkat edeceğiz. Temelinde bunlar olacak. Şeffaflık ve sürdürülebilir bir talimatla ileriye dönük yatırımı sağlamak ana hedefimiz olacak.
Ercan Durna: Gündemde 4. Hakem ve TFF güvenlik akreditasyon temsilcisinde kamera olacağını duyduk. Bunlar doğru mu?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Evet doğru. Bu sezon 4.hakem ve federasyon güvenlik akreditasyon temsilcisinde göğüs kamerası olacak. Süper Lig ve 1.ligde bu uygulamanın amacı T bölgesi olarak tanımlanan bölgede yapılan ihlalleri azaltmak dolayısıyla hakemin saha performansına katkı sağlamak.
Kısmet olursa önümüzdeki sezonda hedefimiz hakemin kullanacağı kulak üstü veya benzeri bir kamerayı uygulamaya sokmak olacak.
BAZI MÜSABAKALARDA GÖZLEMCİ TV BAŞINDA OLACAK
Ercan Durna: Süper ligde gözlemcilik sisteminde değişikliğe mi gidilecek?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Yeni sezonda Süper Lig ve birinci Lig ligdeki gözlemcilik sisteminde bir değişikliğe gittik ve uygulamaya da başladık.
Süper Lig ve birinci ligde bazı müsabakalarda sahada gözlemci olmayacak. Uygun bir yerde kendi belirlediği bir yerde televizyondan izleme şeklinde gözlemciliği yürütülecek. Bu Uygulama Avrupa’da bazı ülkelerde deneniyor ve karbon ayak izinin azaltılması projesi kapsamında yürütülüyor. Bunu bu sezonda faaliyete geçirdik fayda ve mahsurlarını sene sonunda değerlendireceğiz.
VAR ODASINA GÖZLEMCİ GİRECEK!
Ercan Durna: VAR odasında gözlemci mi olacak?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Bu sezon VAR odasında gözlemci uygulamasına da başladık. Bunun amacı, VAR sürecinin hakemler tarafından doğru yürütülüp yürütülmediğini anında görmek ve maçtan hemen sonra geri bildirim yapmak. Aynı zamanda kronikleşmiş bazı uygulamaları hatalı uygulamaları düzelterek standart uygulamayı sağlamak ve standart terminolojiyi kullanmak.
HAKEM ÜCRETLERİNE ZAM GELECEK
Ercan Durna: Hakem camiası tarafından sürekli bizleri arayan kişiler hep hakem ücretlerinin ne olacağını soruyor. Şimdi size biz soruyoruz; Hakem ücretleri ne olacak?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Hakem ücretleri ile ilgili çalışmayı sanırım dördüncü haftaya yetiştirebiliriz.
Bütçeye uygun bir şekilde artış yapılacak. Süper lig için söylüyorum; Avrupa’daki ülkelerin hakem ücretlerini araştırdık. Bunun ortalamasını alacağız ve sanırım tatmin edici sonuç olacak. Derbi maçları ve zorluğu yüksek maçların ücretleri farklı olacak.
Ercan Durna: Sayın başkan alt liglerde hakem bulunamıyor. Ücretlerin düşüklüğü nedeniyle bazı illerde hakem eksikliği yaşanıyor. Bu konudaki görüşleriniz nelerdir?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Ercan hocam, Hedefimiz tabii ki amatör kümelerdeki artışın tatmin edici düzeye gelmesi. Kurul olarak onun üzerinde çalışıyoruz Beklentinin farkındayız.
Ercan Durna: Geçen sezon Türk VAR hakemleri ile yabancı VAR hakemlerinin verdiği karar oranlarında binde 1 hata oranı belirlendi. Yeni sezonda uygulama nasıl olacak?
Dr. Ferhat Gündoğdu: : Geçen yılki sezona göre yabancı VAR ekibi ile kendi VAR hakemlerimizin arasındaki fark neredeyse yok. Kendi hakemlerimize devam etmek en büyük amacımız ve isteğimiz. Burada hakemlerimizin başarılı olması gerekiyor.
KURALLARA UYMAYANLAR GİDECEK!
Ercan Durna: Bir TV programında kurallara uymayanların varlığından bahsettiniz bunu biraz açar mısınız?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Bazı arkadaşlar, hiçbir şekilde kurallara talimatlara uymamakta ısrar ediyorlar. Bunların sayısı çok az ancak görmezden gelemeyiz. Birkaç arkadaşımıza önce fırsat verdik ancak ısrar edenler oldu onlarla da yolumuzu ayırt ettik.
MHK, bütün paydaşlarla sevgi ve saygı içerisinde ama görev alanlarına uyarak ilişki ve iletişim içerisindedir. Biz kurul olarak bu şekilde olmasını da arzu etmekteyiz. Önemli olan kurumların üstünlüğüdür.
Ercan Durna: Genç hakemlere vermek istediğiniz mesajlar nelerdir?
Dr. Ferhat Gündoğdu: Gerek mevcut kadrolardaki hakemlere gerekse gelecekte büyük hayali olarak genç arkadaşlarına en büyük tavsiyem: Profesyonelce yaşamak, davranmak ve bunu sahaya yansıtmak.
Odak noktasını bu şekilde planlarlarsa başarılı olmamaları için hiçbir neden yok
Kişilerin değil kurumun üstünlüğünü ilke edinip kural ve talimatları içselleştirmelerini önemle tavsiye ederim.
Tüm camiamıza buradan sağlık, sıhhat ve müsabakalarında üstün başarılar dilerim.
